Wie lid wil worden van Gele Hesjes NL, de grootste Facebookgroep van de door de gelijknamige Franse protestbeweging geïnspireerde Nederlandse Gele Hesjes, moet een aantal vragen beantwoorden voordat het verzoek wordt beoordeeld: „Accepteer je om geen racistische of haatzaaiende berichten te delen of reacties te plaatsen en alleen berichten te plaatsen die relevant zijn aan de gele hesjes?”

De Nederlandse beweging moet vriendelijker zijn dan het soms gewelddadige Franse voorbeeld. Toch wordt de sfeer in de Nederlandse groep grimmig. Een woordvoerder van de Gele Hesjes plaatste op donderdag een gefotoshopte afbeelding van premier Rutte die aan de rand van een hoog gebouw hangt met de tekst: „De vraag van de dag? Wees eerlijk!! Wat had u gedaan in deze situatie?”

Op een andere post, waarin wordt aangedrongen op het aftreden van premier Rutte, reageert een lid: „Aftreden? Kapot schieten die landverrader.” Anderen bekritiseren dergelijke uitspraken. Er wordt geprotesteerd tegen het migratieverdrag van Marrakesh, tegen de macht van Europese Unie maar ook tegen milieuvervuiling door Shell. Er zijn aanbevelingen om ook motorclubs bij de politiek te betrekken. Een weduwe klaagt dat haar uitkering wordt gekort omdat ze haar zoon die een Wajonguitkering heeft, in huis heeft genomen. En hoewel de groep inmiddels meer dan 22.000 leden telt, kwamen er afgelopen zaterdag zo’n 150 mensen af op de demonstratie in Den Haag.

‘Geweldig initiatief’

Toch ziet niet iedereen in Den Haag de gele hesjes als een splinterbeweging. Afgelopen dinsdag omarmden verscheidene politieke partijen, binnen en buiten de coalitie, de beweging. Op zijn minst toonden ze begrip. Lilian Marijnissen (SP) vond dat de mensen in gele hesjes „hun eerlijke deel opeisen”. Geert Wilders (PVV) noemde het een „geweldig goed initiatief”. En CDA-leider Sybrand Buma vond dat de gele hesjes een plek verdienden aan de klimaattafels. Premier Rutte zei op vrijdag: „We hebben allemaal een geel hesje aan tot op zekere hoogte. We hebben allemaal natuurlijk onze zorgen over ontwikkelingen in de samenleving.”

Maar de meeste politieke partijen worstelen met de beweging. Ze willen graag luisteren naar de boze burger, zeggen ze. En ze snappen dat er ontevreden mensen zijn. Maar wat zijn precies de zorgen van die gele hesjes? Lodewijk Asscher (PvdA) ziet de onvrede maar hij vindt het te voorbarig om de groep ook te omarmen. „Het gaat zoveel kanten op. Van mensen met een prinsenvlag tot mensen die stemmen tegen het kwartje van Kok. Dus ik weet niet wàt ik dan omarm.”

Gert-Jan Segers (ChristenUnie) begrijpt de boosheid. „Met een ongericht protest van gele hesjes weet ik niet of je iets bereikt. Mijn uitnodiging zou zijn: vertel me wat je dwars zit. Dan kan ik ervoor knokken.” Ook Klaas Dijkhoff (VVD) snapt dat mensen zorgen hebben. „Die heb ik zelf ook.” Maar hij vindt de Gele Hesjes „een groep die moeilijk te beschrijven is. Het is nog in ontwikkeling.” Segers: „In Frankrijk is de afstand tussen staat en straat enorm. Mensen lijken daar de hoop op een luisterend oor op te geven. Ik hoop niet dat dat ook in Nederland gebeurt.” Rob Jetten (D66) ziet in de beweging „een wake-upcall aan de politiek. Er zijn groepen die er weinig van hebben geprofiteerd dat het economisch beter gaat.” Hij ziet politieke samenwerking als oplossing om die groepen te dienen. „Kunnen we in zo’n versplinterd politiek landschap af en toe een apolitiek compromis maken? Dat mis ik nu. De klimaatwet waar we afgelopen week over debatteerden geeft wel hoop.”

Onzekerheid

Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, heeft de onvrede al tien jaar zien groeien: „Er komt veel samen. Het zijn ongelijksoortige zorgen en argumenten maar het sleutelwoord is onzekerheid. Die concentreert zich op werk, inkomen, zorg en immigratie. Wat is mijn diploma nog waard? Heb ik nog pensioen? Ik ben nu even uit de werkloosheid maar wat gebeurt er als de volgende crisis uitbreekt? De economie zou voor iedereen vooruitgaan maar ondertussen nemen de prijzen en kosten toe. We weten niet wie voor de klimaatakkoorden gaat betalen.” Zorgen over immigratie nemen toe. „Alle Europese landen hebben zorgen over Afrika en de Europese buitengrenzen. Dat speelt een dominante rol in het verloop van alle recente verkiezingen.”

De meeste politieke partijen worstelen met de beweging

Volgens Putters haakt zo’n 25 tot 30 procent af. De onzekerheid „nestelt zich” daarnaast in de middengroep van veertig tot vijftig procent. En dan is er nog een optimistische groep van tussen de 25 en 30 procent van vaak hoogopgeleiden.

Toch zijn er verschillen met Frankrijk. „Nederland heeft een cultuur van compromissen sluiten en polderen maar die komt wel veel vaker ter discussie te staan, of het kiezersbedrog is of niet. Toch is de kern van de parlementaire democratie dat het niet anders kan.”

Niek Pas, universitair docent nieuwste geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en specialist in Franse geschiedenis, ziet grote verschillen met Frankrijk, waar vooral in de gebieden buiten de metropolen de infrastructuur afbrokkelt, met meer armoede. In Nederland ziet hij wel een voedingsbodem, maar minder heftig protest. In Frankrijk wordt het protest „geïnstrumentaliseerd door extreemrechtse bewegingen”. „In Frankrijk is het protest gericht tegen de persoon van de president, die wordt gehaat. Omdat hij de machtigste gekozen leider is in de westerse democratieën, is hij bij onvrede de kop van Jut. Hier zongen Gele Hesjes het liedje ‘vijftien miljoen mensen’ en dat is eigenlijk heel erg aardig.”