Thee, wie kent het niet? Gemiddeld drinkt elke Nederlander twee kopjes thee per dag. Thee is dus een razend populaire drank. Die populariteit begon toen de eerste Europeanen in de zestiende eeuw kennis maakten met thee. De thee werd vanuit Azië naar Europa gebracht maar was zeker in het begin nog erg duur.

Legendes over de geschiedenis van thee

De oorsprong van thee is omgeven met mythes en mysteriën. Volgens één van deze legendes zou de legendarische Chinese keizer Shennong bevolen hebben dat zijn volk alleen nog maar gekookt water mocht drinken. Juist toen hij zelf het goede voorbeeld wilde geven en een ketel water kookte, waaiden er bladeren van een struik in de ketel. Het water kreeg een kleurtje en begon lekker te ruiken. Het ontstane brouwsel smaakte de keizer goed en de thee was geboren. Een iets minder vrolijke legende vertelt over een boeddhistische monnik die een jarenlange meditatie hield, waarbij hij niet in slaap mocht vallen. Op zeker moment werden zijn oogleden toch te zwaar en viel de monnik in slaap. Toen hij weer wakker werd, was de monnik zo gefrustreerd over zijn zwakte, dat hij besloot zijn oogleden af te snijden. Hij gooide zijn afgesneden oogleden op de grond, waar ze wortel schoten. De plantjes groeiden uit tot theestruiken. Wie van de bladeren drank maakte, zou niet meer moe zijn.

Oorsprong van thee

De eerste geschreven bronnen over thee verschenen ongeveer 1000 jaar voor Christus, maar waarschijnlijk is thee al veel ouder. Er wordt vermoed dat thee ongeveer 5000 geleden in Azië ontstond als medicijn. Volgens bronnen uit de derde eeuw na Christus zou thee helpen beter na te denken. Het is echter niet zeker of deze bronnen daadwerkelijk vertellen over theeplanten. Het zou ook kunnen dat er andere planten gebruikt werden voor drankjes die vergelijkbaar waren met thee.

Thee in blokken en in poedervorm

Gaandeweg groeide de populariteit van thee. Toen de Tang-dynastie (618-906) over China regeerde, werd thee ook buiten de hofcultuur bekend en groeide uit tot een nationale drank. Thee werd ook een middel om belasting aan de keizer te betalen. Die belasting werd betaald in grote blokken van gedroogde theebladeren. Later werd ook thee in poedervorm ontwikkeld.

Verfijnde Japanse theeceremonies

Tijdens de Sung-dynastie kwam een Japanse Zenboeddhist in China studeren. Daar maakte hij kennis met de thee in poedervorm. Deze thee nam hij mee terug naar Japan. In Japan ontwikkelde zich een rijke theecultuur, met deftige theeceremonies die een toonbeeld van verfijndheid werden. Het perfect beheersen van het maken van thee, werd een manier om harmonie in het leven te bereiken. In dezelfde tijd vond thee ook haar weg naar het westen. Thee werd een waardevol handelswaar. Via de zijderoute kwam thee in Afrika en het Midden Oosten terecht.

Thee in Europa

In de 16e eeuw maakten de eerste Europeanen kennis met thee. Vanaf de 17e eeuw begonnen ze vanuit China, Japan en Taiwan thee te importeren. Ondanks de grote bedragen die voor een kopje thee moesten worden neergelegd, vond de thee die door de VOC werd geïmporteerd gretig aftrek. Java en Amsterdam werden belangrijke centra in de internationale theehandel. Later ging ook de Britse East India Company zich op de handel in thee richten. Thee was echter nog duur, ook door de hoge belastingen die de Britse regering op thee had ingesteld. Daardoor ontstond ook een levendige zwarte markt. Thee werd echter steeds populairder onder de Britse bevolking. De invloed die de Britten en thee op elkaar gehad hebben, is nog steeds merkbaar. De theesoort Earl Grey is vernoemd naar een Britse edele.

Boston Tea party

Via Engeland bereikte de thee ook de koloniën in Amerika. De belastingen op thee die in Engeland zelf smokkel veroorzaakten, werden in de Amerikaanse koloniën een heet hangijzer. De Boston Tea Party werd het startschot van de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd.

Racen om de thee

Thee bleef belangrijke handelswaar. De VOC en de Britse East India Company hadden in eerste instantie nog monopolies op de theehandel, maar toen die vervielen barstte de concurrentiestrijd los. Om de kosten van de reis, die in totaal soms wel twee jaar kon duren, zo laag mogelijk te houden, werd er zo veel mogelijk thee in de schepen gepropt. Maar nog belangrijker was de snelheid. Wie als eerste terug in Europa was, kon de thee voor de beste prijs verkopen en maakte de meeste winst. In de 19e eeuw maakten de logge zware houten schepen plaats voor snelle stalen schepen: de theeklippers. Rederijen werden competitief en klanten werden dat ook. Er werd gewed op welke schepen het eerste terug waren. Het transport van de thee ontwikkelde zich tot een heuse race. Met bonussen voor de schepen die het eerste terug waren, vastgelegde routes die gevolgd moesten worden en uitzinnige menigten bij de finish in Londen. Door de komst van het Suez Kanaal kwam een einde aan de klipper races.